บึงที่เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ของประเทศ ได้แก่ หนองหาน จ.สกลนคร กว๊านพะเยา จ.พะเยา และบึงบอระเพ็ด โดยเฉพาะบึงบอระเพ็ด จ.นครสวรรค์ จัดเป็นแหล่งน้ำธรรมชาติขนาดใหญ่ที่สุด
ปัจจุบันมีเนื้อที่ผิวน้ำประมาณ 62,500 ไร่ มีอาณาเขตติดต่อกับ อ.เมืองนครสวรรค์ อ.ชุมแสง และ อ.ท่าตะโก มีความลึกเฉลี่ยประมาณ 2.62 เมตร บริเวณตอนกลางบึงมีความลึกที่สุด 4.38 เมตร แต่เดิมบึงบอระเพ็ดเป็นเพียงคลองสายใหญ่ ซึ่งรับน้ำจากเขต อ.ท่าตะโก ต่อเขตแดน จ.เพชรบูรณ์ ในปี พ.ศ. 2470 กรมประมงได้ดำเนินการสร้างประตูระบายน้ำและฝายน้ำล้นเพื่อเก็บกักน้ำไว้ที่ระดับ 23.80 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาของภาคกลาง นับตั้งแต่การก่อสร้างดังกล่าวเป็นต้นมา บึงบอระเพ็ด ได้กลายเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ปลาน้ำจืดที่ใหญ่และอุดมสมบูรณ์ที่สุดในประเทศ
ตำแหน่งและขอบเขตบริเวณบึงบอระเพ็ดในด้านธรณีสัณฐานปรากฏให้เป็นภาพจากดาวเทียมมีความสัมพันธ์กับแนวรอยเลื่อนแม่น้ำปิงและที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนบน โดยบึงบอระเพ็ดที่ตำแหน่งต่ำสุดของที่ราบเจ้าพระยาตอนบนมีแม่น้ำไหลมารวมกันและอยู่บนแนวรอยเลื่อนแม่ปิงที่พาดผ่านไปทางตะวันออกเฉียงใต้ การทรุดตัวของบริเวณเจ้าพระยาตอนบนเกิดเป็นแอ่งภายหลังมีตะกอนทับถมตื้นเขินเหลือเป็นบึงในปัจจุบัน
บึงบอระเพ็ดเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สวยงามที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทยและเป็นบึงทะเลสาบน้ำจืดขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย มีเนื้อที่ 132,737 ไร่ อยู่ในท้องที่สามอำเภอของจังหวัดนครสวรรค์ ได้แก่ อำเภอเมืองนครสวรรค์ อำเภอท่าตะโก และอำเภอชุมแสง เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดนครสวรรค์ กลางบึงมีตำหนักแพที่สร้างขึ้นครั้งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินแปรพระราชฐาน
เดิมบึงบอระเพ็ดแห่งนี้มีชื่อว่า “ทะเลเหนือ” หรือ “จอมบึง” เนื่องจากมีสัตว์และพันธุ์พืชน้ำเป็นจำนวนมาก รวมทั้งจระเข้ จากการสำรวจพบว่ามีสัตว์อาศัยอยู่ประมาณ 148 ชนิด พืช 44 ชนิด มีพันธุ์สัตว์ที่หายากได้แก่ นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร (พบครั้งแรกที่บึงบอระเพ็ด) ปลาเสือตอ ในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงมีนาคมจะมีนกเป็ดน้ำอพยพมาที่บึงแห่งนี้เป็นจำนวนมาก พื้นที่บางส่วนได้รับการประกาศให้เป็นเขตห้ามล่าสัตว์ป่า
ที่มา : ธรณีสัณฐานประเทศไทยจากห้วงอวกาศ (หน้า 212)
: http://www.nsru.ac.th/bungborraped
รวบรวมเนื้อหาโดย ณัฐพล สมจริง
