เขาพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์

 ข้อมูลจากดาวเทียมไทยโชต รายละเอียดภาพ 2 เมตร บริเวณเขาพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์

ภูเขาไฟพนมรุ้งเป็นภูเขาไฟหินบะซอลต์แบบกรวยลาวาอยู่ห่างจาก อ.เมืองบุรีรัมย์ ประมาณ 70 กิโลเมตร เป็นเนินภูเขาไฟโดดเด่นบริเวณโดยรอบเป็นทุ่งราบ มีรูปร่างคล้ายเต่ายักษ์ยื่นหัวไปทางทิศเหนือ กว้างประมาณ 3 กิโลเมตร ยาวประมาณ 6 กิโลเมตร พื้นที่เขตภูเขาไฟและลาวาหลากประมาณ 36 ตารางกิโลเมตร ยอดเขาเป็นแนวสันขอบปากปล่อง จุดสูงสุดมีค่า 386 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง สูงจากที่ราบโดยรอบประมาณ 180 เมตร ความลาดมีค่าเฉลี่ยประมาณ 3^o ถึง 8^o ด้านชันมากที่สุดอยู่ในทิศอะซิมุท 83^o มีคึความลาด 8^o 40’ ด้านที่ลาดเอียงมากที่สุดอยู่ในทิศอะซิมุข 12^o มีค่าความลาด 2^o 50’ ปากปล่องอยู่ที่ศูนย์กลางเนินภูเขาไฟ มีความกว้างประมาณ 300 เมตร รูปร่างคล้ายชาม มีความลึกจากขอบปล่องประมาณ 70 เมตร สามารถขังน้ำได้ เกิดเป็นหนองน้ำเล็กๆ อยู่ภายในปล่อง เป็นแหล่งน้ำจืดสำคัญ สำหรับผู้อาศัยอยู่ในเขตปราสาทหินพนมรุ้งตั้งแต่อดีตกาล แหล่งน้ำนี้เป็นต้นกำเนิดของน้ำตกที่อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ

ที่มา : นายทวีชัย เจาวัฒนา เว็บไซต์ siam360.org

หินที่พบในเขตภูเขาไฟพนมรุ้ง เป็นหินบะซอลต์สีเทา-ดำ และมีรูพรุนเป็นส่วนมาก หินบริเวณใกล้ปากปล่องมักออกสีม่วง-แดง และมีหินกรวดเหลี่ยมภูเขาไฟ (Volcanic breccia) ปะปนพวกเถ้าธุลีภูเขาไฟ และฝุ่นภูเขาไฟ (Volcanic dust) หินบะซอลต์ประกอบด้วยแร่โอลิวีนไพรอกซีน เฟลด์สปาร์ชนิดแอนดีซินและอัลไบต์ จัดเป็นหินบะซอลต์พวกฮาวายไอต์ หินบะซอลต์เหล่านี้เกิดจากลาวาที่ค่อนข้างหนืดข้นมาก จึงทำให้ก่อตัวเป็นหินภูเขาไฟที่ค่อนข้างชัน เพราะลาวาจะเย็นตัวเร็วจึงไหลแผ่ออกไปไม่ไกล มีการก่อตัวในทางดิ่งมากกว่าภูเขาไฟลูกอื่นๆ ในเขตอีสานใต้

ระบบระบายน้ำของเขตภูเขาไฟพนมรุ้ง เป็นแบบรูปทางน้ำรัศมีร่องระบายน้ำแผ่กระจายเป็นรัศมีจากบริเวณปากปล่องภูเขาไฟออกไปโดยรอบ มีการสร้างเขื่อนกับเก็บน้ำกระจายอยู่ทั่วไป ด้านทิศตะวันออกมีอ่างเก็บน้ำหนองบัวลาย เป็นที่รับน้ำจากคันดินปิดกั้นน้ำจากภูเขาไฟที่สร้างขึ้นในสมัยขอม เป็นหลักฐานแสดงถึงภูมิปัญญาเรื่องของชลประทานของคนสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี

บนขอบปากปล่องภูเขาไฟพนมรุ้งด้านทิศใต้ มีปราสาทหินพนมรุ้งตั้งอยู่ ปราสาทหินนี้จัดเป็นเทวาลัยของศาสนาฮินดู สร้างติดต่อกันหลายศตวรรษ คือ ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 15 จนถึงต้นพุทธศวรรษที่ 18 ปราสาทหินแห่งนี้มีความงดงามทางสถาปัตยกรรม และเด่นสง่าที่สุดในประเทศ

ภาพจาก Google Earth

ภูเขาไฟพนมรุ้ง อยู่ในเขตอำเภอเฉลิมพระเกียรติ และอำเภอประโคนชัย ห่างจากตัวจังหวัด ประมาณ 70 กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณ 24 ตารางกิโลเมตร กว้าง 4 กิโลเมตร ยาว 6 กิโลเมตร มีลักษณะเป็นเนินเขาอยู่โดเดี่ยวล้อมรอบด้วยที่ราบจุดสูงสุดประมาณ 383 เมตร จากระดับน้ำทะเล รูปร่างเป็นเนินคล้ายหลังเต่า วางตัวเป็นแนวเหนือ – ใต้ มีหุบปล่องปะทุระเบิดกว้างประมาณ 800 เมตร และลึกประมาณ 60 เมตร ลักษณะเกือบกลมที่ขอบปล่องทางทิศใต้เป็นที่ตั้งปราสาทหินพนมรุ้ง แอ่งปะทุมีน้ำขังตลอดปี เรียกว่า ทะเลสาบปล่องภูเขาไฟ (Crater lake) น้ำภายในทะเลสาบจะไหลสู่หุบเขาทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ เกิดเป็นลำธารที่ไหลอยู่บนไหล่เขาที่สูงชัน เป็นต้นกำเนิดของลำห้วยหลายสายไหลลงสู่ลำปะเทีย ลำชี และไหลไปรวมกับลำมาศ ลงสู่แม่น้ำมูล

ที่มา : หนังสือธรณีสัณฐานประเทศไทยจากห้วงอวกาศ
https://www.facebook.com/pages/Buriram-Lifestyle

ผู้รวบรวมข้อมูล นายณัฐพล สมจริง