“แอ่งลำปาง”
แอ่งลำปางเป็น ๑ ใน ๓ ของแอ่งใหญ่ในภาคเหนือของประเทศไทย มีแม่น้ำใหญ่สายหลักคือแม่น้ำวังไหลหล่อเลี้ยง เป็นแอ่งระหว่างภูเขา รายล้อมด้วยเทือกเขาสูงชัน มีชั้นถ่านหินลิกไนต์หนาหลายชั้น เป็นที่ตั้งของเหมืองและโรงไฟฟ้าพลังถ่านลิกไนต์แม่เมาะ มีภูเขาไฟผาคอกม่อนหินฟูและภูเขาไฟจำปาแดดอยู่ภายในแอ่งซึ่งเป็นภูเขาไฟที่ดับแล้ว
แม้แม่น้ำวังจะสั้นกว่าแม่น้ำปิง ยม และน่าน ที่สืบเนื่องเป็นแควต้นน้ำของแม่น้ำเจ้าพระยา แต่ก็มีลำห้วยลำน้ำสายเล็กๆ ไหลบ่าจากเทือกเขาลงสู่บรรดาหุบเขาโดยรอบ และมีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์มาช้านานกว่าแอ่งอื่นๆ ในภาคเหนือ โดยได้พบกระดูกและเครื่องมือหินของคนก่อนเป็นมนุษย์ ที่มีอายุนับแสนปีขึ้นไปที่ตำบลแม่เมาะ อำเภอแม่ทะ และอำเภอเกาะคา เป็นต้น
แต่ที่สำคัญก็คือในยุคเหล็ก ประมาณ ๒,๕๐๐ ปีลงมา แอ่งลำปางมีคนหลายกลุ่มหลายเผ่าเข้ามาแสวงหาทรัพยากร ทั้งเพื่อการแลกเปลี่ยนและการตั้งถิ่นฐานที่สำคัญที่สุดในภาคเหนือของประเทศไทย ดังเห็นได้จากแหล่งภาพเขียนสีมือแดงที่เพิงเขาประตูผา บนเส้นทางถนนจากลำปางข้ามไปอำเภองาว เป็นแหล่งประกอบพิธีกรรมของคนก่อนประวัติศาสตร์หลายเผ่าพันธุ์ที่ใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ จะเป็นรองก็เฉพาะผาแต้มที่อำเภอโขงเจียม อุบลราชธานีเท่านั้น
“รอยเลื่อนเถิน”
ในภาพถ่ายจากดาวเทียมปรากฏร่องรอยของกลุ่มรอยเลื่อนเถินอย่างชัดเจน ซึ่งเป็นหนึ่งในรอยเลื่อนที่ยังมีพลังในประเทศไทย รอยเลื่อนเถิน อยู่ทางทิศตะตกของรอยเลื่อนแพร่ โดยตั้งต้นจากด้านตะวันตกของอำเภอเถินไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ ขนานกับรอยเลื่อนแพร่ไปทางด้านเหนือ ของอำเภอเถินไปทางตะวันออกเฉียงเหนือขนานกับรอยเลื่อนแพร่ ไปทางด้านเหนือของอำเภอวังชื้น และอำเภอลอง รวมความยาวทั้งหมดประมาณ 90 กิโลเมตร เคยมีรายงานการเกิดแผ่นดินไหวขนาด 3.7 ริกเตอร์ บนรอยเลื่อนนี้ เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ.2521
“ในอดีตแผ่นดินไหวตามแนวรอยเลื่อนภาคเหนือเฉลี่ยเกิดขึ้นวันละ 2-3 ครั้ง แต่เป็นขนาดเล็กมากคนทั่วไปไม่รู้สึก แต่หลังเกิดสึนามิ 2547 เริ่มสังเกตเห็นชัดเจนว่าสถิติเปลี่ยนไป เช่น กลุ่มรอยเลื่อนเถินนั้นมีความรุนแรงมากขึ้น จากเดิมเป็นขนาดเล็กมากคือไม่เกิน 3 ริกเตอร์ เพิ่มเป็นระดับเล็กคือ 3-3.9 ริกเตอร์ จากวันนี้ไปชาวบ้านที่อาศัยอยู่ตามแนวรอยเลื่อนต้องเตรียมพร้อมมากขึ้น เช่น เส้นทางหนี จุดระดมพล อาหาร น้ำดื่ม ฯลฯ รวมถึงโครงสร้างของบ้านเรือนต้องซ่อมแซมให้แข็งแรง เพราะไม่มีใครพยากรณ์ได้ว่าจะเกิดรุนแรงกว่าเดิมหรือไม่” หัวหน้ากลุ่มแผ่นดินไหวภาคเหนือกล่าวเตือน
ที่มา วารสารเมืองโบราณ และ komchadluek.net
